Niedawno nakładem krakowskiego wydawnictwa "Arcana" ukazała się monografia Artura Górskiego "Władza polityczna w myśli Stanisława Cata - Mackiewicza". Książka ta przedstawia współczesnemu czytelnikowi koncepcję władzy, którą Cat - Mackiewicz sformułował w latach 1919 - 1939.

Stanisław Cat - Mackiewicz, żyjący w latach 1896 - 1966, był jednym z najwybitniejszych polskich publicystów politycznych, teoretyków konserwatywnej koncepcji władzy. Czytelnika na Wileńszczyźnie książka ta może zaciekawić również z tego powodu, że swoją sławę Cat - Mackiewicz zdobył wydając w Wilnie w okresie międzywojennym dziennik "Słowo". Gazeta ta, mimo że była wydawana na kresach II Rzeczypospolitej, dzięki zdolnościom dziennikarskim i wyczuciu politycznemu jej wydawcy z pisma regionalnego stała się, jak napisał A. Górski "jednym z najbardziej interesujących i poczytnych dzienników Polski miedzywojennej." Redakcja "Słowa" mieściła się w budynku obecnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Litwy.

Autor dość szczegółowo opisuje, w jaki sposób kształtowały się poglądy polityczne wileńskiego konserwatysty, jak wówczas nazywano Cata - Mackiewicza. Pierwsze idee, wzorce, wartości wykrystalizowały się w kręgu rodzinnym. Cat - Mackiewicz pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej, posiadającej tradycje ziemiańskie i patriotyczne. Jak to określa autor, "Mackiewicz był dumny, że w jego żyłach płynęła stara litewska krew zarówno po mieczu, jak i po kądzieli".

Kwestia Ziemi Wileńskiej zajmowała ważne miejsce w pracach Stanisława Cata - Mackiewicza. Mackiewicz był konsekwentnym zwolennikiem koncepcji szerokiej autonomii dla Ziemi Wileńskiej i przeciwnikiem mechanicznej inkorporacji kresów. Generał Żeligowski natomiast był dla Cata symbolem polskiego patrioty i bohatera narodowego. Konserwatysta wileński był autorem "Statutu Litwy Środkowej. O autonomię wileńską". Po włączeniu Litwy Środkowej w skład Polski Mackiewicz propagował ideę decentralizacji Polski, która miała zapewnić Ziemi Wileńskiej status autonomicznego regionu. Jak pisze autor książki, "Cat stwierdził, że w okresie II Rzeczypospolitej był takim dzieckiem, które nic nie chciało wiedzieć o "rozwodzie" Jadwigi i Jagiełły".

Górski prezentuje swym czytelnikom poglądy ustrojowe Stanisława Cata - Mackiewicza, jego koncepcję tego, jakie powinno być państwo. W książce szeroko przedstawiony jest stosunek Cata do parlamentaryzmu, konstytucji, systemu partyjnego, idei jagiellońskiej. Sporo miejsca poświęcono kwestiom istoty i organizacji władzy politycznej. Cat - Mackiewicz był gorącym orędownikiem monarchii. Autor książki sporo miejsca poświęca sprawom dziedziczności władzy, polityce mocarstwowej, pozaracjonalnemu wymiarowi władzy.

Artur Górski nie ogranicza się jedynie do zaprezentowania teoretycznego dorobku Stanisława Cata - Mackiewicza. Cały rozdział książki jest poświęcony temu, jakie praktyczne odbicie miały poglądy wileńskiego konserwatysty w II Reczypospolitej. W dosyć szczegółowy sposób przedstawione są jego stosunki i wpływy na polskich monarchistów, środowiska ziemian kresowych, elit politycznych sanacji, młodzież mocarstwową.

Ważnym i pożytecznym elementem książki "Władza polityczna w myśli Stanisława Cata - Mackiewicza" jest ocena możliwości dzisiejszego odbioru myśli ustrojowej Mackiewicza. Autor przedstawia analizę wpływu poglądów Cata na współczesne życie polityczne w Polsce.

Jak pisze A. Górski, "Konserwatyzm rozumiany przez Mackiewicza jako doktryna wnosi do współczesnego naszegożycia osiem konkretnych wartości: 1) Renesans uczuć religijnych; 2) Państwowość; 3) Bezwzględną praworządność; 4) Tradycjonalizm; 5) Zerwanie z oświeceniową teorią zwierzchnictwa ludu; 6) Regionalizm; 7) Hasło solidarności wszystkich klas; 8) Hasło obrony produkcji i obrony pracy."

NG 1-2 (438)