W latach 1797-1832 przy Uniwersytecie Wileńskim działała kierowana przez Franciszka Smuglewicza (1745 - 1807) i Jana Rustema (1762 - 1835) Szkoła Sztuk Pięknych, która wykształciła wielu wspaniałych artystów XIX wieku. Szkoła ta miała dokładnie sformułowany program ideowo-artystyczny, oparty na filozofii oświecenia i twórczości realistycznej, łączącej miejscowe tradycje klasycystyczne z nowymi tendencjami romantycznymi.

Wśród wychowanków Wileńskiej Szkoły Sztuk Pięknych byli m. in. Jan Damel (1778 - 1840), Walenty Wańkowicz (1800 - 1842), Kanuty Rusiecki (1800 - 1860) i wielu innych. Wszyscy oni żyli i tworzyli już w zaborze carskim - pod presją carskiej administracji, która starała się całkowicie ograniczyć ich swobodę twórczą. Jak wskazywał w swej książce Vladas Drëma ("Kanutas Ruseckas"), pod względem stylu twórczość wychowanków tej szkoły była dość jednorodna: ?kontynuowali zazwyczaj tradycje swej szkoły, które wzbogacali mniej lub bardziej wyraźnymi elementami romantycznymi?.

Do najbardziej cenionych przedstawicieli Wileńskiej Szkoły Malarskiej należą Kanuty Rusiecki i Walenty Wańkowicz.

Kanuty Rusiecki urodził się 10 lutego 1800 we wsi Stebiaki koło Poniewieża w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Pierwsze nauki pobierał u Bernardynów w Traszkunach, by później, w roku 1816, wstąpić na wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu Wileńskiego i studiować architekturę. W roku 1818 młody Rusiecki zmienił kierunek studiów i stał się słuchaczem wydziału literatury i nauk wyzwolonych. Tu bez reszty poświęcił się zgłębianiu arkanów malarstwa, rzeźby i grafiki. Rusiecki studiował również za granicą, m. in. w Paryżu i Rzymie pod kierunkiem takich mistrzów, jak prof. G. G. Lethiere, A. J. Gross i V. Camuccini. W tym czasie powstały m. in. kompozycje oparte na motywach mitologicznych i religijnych, studia portretowe oraz pejzaże Rzymu i okolic.

Do Wilna K. Rusiecki wrócił dopiero w roku 1831. Początkowo utrzymywał się jedynie z prywatnych lekcji rysunku, w roku zaś 1834 otrzymał posadę nauczyciela w Wileńskim Instytucie Szlacheckim.

Do naszych czasów zachowała się tylko niewielka część dorobku twórczego Kanuta Rusieckiego. Ocalało przede wszystkim to, co zostało w pracowni artysty po jego śmierci 21 sierpnia 1860 roku (malarz pochowany jest na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie). Starannie zebrał to i przechował syn malarza Bolesław, który w 1913 roku wszystkie pamiątki po ojcu przekazał do zbiorów wileńskiego muzeum. Nie było tego wiele. Prawie wszystkie większe obrazy Kanuta Rusieckiego trafiły do zbiorów prywatnych, a po ich likwidacji zaginęły bez śladu. Nieznana też jest dokładna liczba obrazów rozsianych po kościołach parafialnych całej Litwy, nie wiemy, ile z nich przetrwało do dziś. (Wśród tych ostatnich należy wymienić obraz przedstawiający św. Piotra w kościele św. Teresy w Wilnie, a także "Zwiastowanie NMP" w Katedrze.) Dlatego też, zdaniem Vladasa Drëmy, możemy twierdzić, ?iż zabrakło najlepszej, najważniejszej części jego dorobku artystycznego?.

Na podstawie: V. Drëma Kanutas Ruseckas

Walenty Wańkowicz urodził się w roku 1800 w majątku Kałużyca koło Mińska. Jego ojciec, Melchior Wańkowicz, był sędzią mińskim. Pierwsze nauki młody Wańkowicz pobierał w kolegium jezuickim w Połocku, gdzie wykładowcą architektury cywilnej, wojskowej i rysunku był regent konwiktu, o. Jakub Pesling - pierwszy nauczyciel Wańkowicza w dziedzinie sztuki.

W roku 1818 Wańkowicz rozpoczął studia pod kierunkiem Rustema i do 1820 roku Damela na wydziale literatury i sztuk pięknych Uniwersytetu Wileńskiego. Przy końcu studiów, w roku 1822, na wystawie połączonej z konkursem, Wańkowicz otrzymał pierwszą nagrodę, w wyniku czego wysłany został na Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu.

We wczesnym okresie twórczości wykonał m. in. portrety kredkowe F. Malewskiego, A. Mickiewicza, miniaturę Maryli Wereszczakówny. Również podczas pobytu w Petersburgu Walenty Wańkowicz namalował portrety wielu przyjaciół, a wśród nich A. Puszkina (zaginiony), Marii Szymanowskiej, A. Goreckiego i, najsłynniejszy ze wszystkich, ?Portret Adama Mickiewicza na skale Judahu?.

W roku 1832 W. Wańkowicz został członkiem Akademii Petersburskiej. Po powrocie z Petersburga Wańkowicz osiadł w Ślepiance Małej, i jednocześnie wspólnie z Damelem prowadził pracownię plastyczną w Mińsku.

Około 1840 roku Wańkowicz wyjechał do Drezna, gdzie kopiował dzieła mistrzów w tamtejszej galerii, następnie zaś udał się do Berlina, Monachium, Strasburga i Paryża. Umarł Wańkowicz w Paryżu w roku 1842.

Na podstawie: Oświecenie. Klasycyzm. Romantyzm. Zarys historyczny S. Kozakiewicz

Dziś Kanuty Rusiecki i Walenty Wańkowicz nie są znani szerszemu kręgowi odbiorców, chociaż ich poszczególne dzieła widział niemal każdy mieszkaniec Wilna. Tu wymienić można chociażby "Żniwiarkę" Kanuta Rusieckiego, widniejącą na litewskiej bombonierce, czy też "Portret Adama Mickiewicza na skale Judahu" Walentego Wańkowicza.

Wileńska Galeria Obrazów czynna jest od wtorku do soboty w godzinach od 12. 00 do 18. 00, w niedzielę - od 12. 00 do 17. 00. Bilet na tę wystawę kosztuje 4 Lt. Uczniowie, studenci i emeryci zapłacą o połowę mniej - 2 Lt.

Na zdjęciu: Kanuty Rusiecki "Litwinka z wierzbami"

NG 5 (441)