Czesław Malewski

Rody szlacheckie na Litwie

Do redakcji zwrócili się nasi Czytelnicy Zdzisław Korkuć z Łodzi oraz Zdzisław Krupowies z Wilna z prośbą o informację o rodach szlacheckich Korkuciów i Krupowiesów oraz o herby, jakimi się pieczętowali ich przodkowie.

Wileńszczyzna była prawdziwym ogrodem botanicznym szlachty i - jakiej szlachty! Siedzieli tu od pogańskich czasów, bo od Mendoga - Jundziłłowie, Wismontowie, od Giedymina - Dogilowie, Ejgirdowie, od Jagiełły i Witolda - Krupowiczowie, Zapaśnikowie, Krupowiesowie, Wilbikowie, Mickiewiczowie, Koczanowie, Dowgirdowie, Jodkowie, Bartoszewiczowie i inni. W samym lidzkim powiecie (obecnie część rejonu solecznickiego) pod koniec XVIII w. kwitło jakieś 600 nazwisk szlacheckich, a w tym kilkanaście rodzin o nazwisku, naszego Wieszcza, Mickiewicz.

Herb Lubicz

I. W polu błękitnym podkowa srebrna z krzyżem kawalerskim złotym zaćwieczonym w barku i takim samym krzyżem luzem w środku. W klejnocie nad hełmem w koronie trzy pióra strusie.

II. W polu błękitnym podkowa srebrna z krzyżem kawalerskim srebrnym luzem w środku. W klejnocie nad hełmem w koronie trzy pióra strusie.

III. W polu błękitnym podkowa srebrna z dwoma krzyżami kawalerskimi srebrnymi w słup luzem w środku. W klejnocie nad hełmem w koronie trzy pióra strusie.

Najbardziej rozpowszechniony w ziemi brzeskiej, lubelskiej, poznańskiej, sandomierskiej, sieradzkiej i wileńskiej.

Herbem Lubicz posługiwały się następujące rodziny zamieszkałe na Wileńszczyźnie: Abramowicz, Algimintowicz, Bajkowski, Bartoszewicz, Biesiekierski, Bogdanowicz, Bohdanowicz, Borkowski, Borowski, Brzozowski, Dąbrowski, Dawidowicz, Doweyko, Dybowski, Gliński, Grużewski, Gryniewicz, Hlebowicz, Holszański, Hrehorowicz, Hryncewicz, Jacewicz, Jankowski, Januszkiewicz, Kochański, Konarski, Kozłowski, Krasowski, Krupowies,Krzyżanowski, Lipski, Lisowski, Łopaciński, Mackiewicz, Markiewicz, Milewski, Mogilnicki, Niewierowski, Nowicki, Orłowski, Pachowski, Radziwiłowicz, Romanowicz, Rudnicki, Rymkiewicz, Sadowski, Sawicki, Sławiński, Stogniew, Szpakowski, Świrski, Wierzbicki,Wincza, Wisigierd, Wróblewski, Zakrzewski, Zaleski, Zygadłowicz, Żyliński.

Podstawową informację o rodzinie nasi Czytelnicy mogą zasięgnąć w Herbarzu Uruskiego, który ukazał się na początku XX wieku oraz przed dwoma laty ponownie wydany w Warszawie. W tym dziele czytamy: "KRUPOWIES herbu LUBICZ Antoni, Dominik i Wincenty, synowie Jakuba, Aloizy, Karol i Onufry, synowie Ignacego, oraz Michał i Marcin, synowie Stanisława,potomkowie Stefana, dziedzica dóbr Sawaciszki, w pow.Trockim, zapisani do ksiąg szlachty gub. Wileńskiej. Kazimierz, prawnuk,Feliks, wnuk, i Jan, syn Marcina, wylegitymowani w Cesarstwie 1854 r. i zapisani do ksiąg szlachty gub. Wileńskiej".

O rodzinie szlacheckiej Krupowiesów dużo informacji można znaleźć w Historycznym Archiwum w Wilnie na Dobrej Radzie, gdzie są dokumenty potwierdzające szlachectwo z 1799, 1832 roku. Szczególnie licznie Krupowiesowie zamieszkiwali powiat lidzki w okolicach szlacheckich, jak Honckiewicze, Marcinkiszki i inne, gdzie byli spokrewnieni ze szlacheckimi rodzinami Połukordów, Monkiewiczów, Ilcewiczów. Z tej rodziny, Adam Krupowies był uczestnikiem powstania 1863 roku w oddziale Ludwika Narbutta.

Najprawdopodobniej pierwotną osadą tej rodziny w tym powiecie była okolica Krupowiesy w parafii Koleśnickiej, mieszkali również w okolicy Honckiewicze, Chomicze, Marcinkiszki, Lubkiszki i innych w obecnym rejonie solecznickim.

W polu czerwonym chusta srebrna w krąg związana u dołu. W klejnocie nad hełmem w koronie panna w sukni czerwonej z przepaską srebrną na głowie, oburącz trzymająca się rogów jelenich.

Pochodzenie tego herbu, na pewno czysto polskie, różnie heraldycy opisują. Według pierwszej wersji Mieszko I w czasie chrztu Gniewomira (Dzierżykraja) chrzestną chustę z głowy jego zdjąwszy za herb mu ją nadał. Według drugiej - Bolesław Chrobry trzymając do chrztu Gniewomira, zasłoną którą Chrystus na krzyżu był nakryty, na pamiątkę chrztu za herb nadał.

W 1413 roku Aktem unii horodelskiej herb został przeniesiony na Litwę. Ród Nałęczów reprezentowali: Sędziwój z Ostroga, wojewoda poznański i Mikołaj z Czarnkowa, sędzia poznański; do rodu został adoptowany bojar litewski Koczan.

Herbem Nałęcz pieczętują się m. in.: Baranowski, Bojarski, Bortkowicz, Chmiel, Chodakowski, Ciechanowicz, Czech, Dąbrowski, Dobrowolski, Dwornicki, Dzierżykraj, Gasperowicz, Gimbutowicz, Górski, Jamontt, Janowski, Kłonowski, Koczan, Komorowski, Korkuć, Lipka, Łęcki,Łuszczewski, Majewski, Małachowski, Mickiewicz, Mitraszewski, Morawski, Mroczkowski, Nałęcz, Nienieński, Nowodworski, Osiński, Parczewski, Pietraszkiewicz, Rogalski, Rostworowski, Rudnicki, Sławiński, Sosnowski, Strumiłło, Wierzbowski, Winiecki, Woyno, Wolski, Wojnicz, Zajączkowski, Zakrzewski.

Rodzina Korkuciów - polska szlachta od dawna zamieszkała na Wileńszczyźnie pieczętująca się herbem Nałęcz.

Za zasługi wojenne w walce przeciwko Turkom w okresie panowania Jana III Sobieskiego Jan - Samuel otrzymał wieś Posolcze w powiecie lidzkim - odnotowano w Metryce Litewskiej. W Herbarzu Uruskiego czytamy: "Korkuć herbu Nałęcz. Jan - Samuel, horodniczy lidzki, i Jerzy z woj. Wileńskiego podpisali elekcję 1697 roku. Józef, pisarz grodzki lidzki 1712 roku, jego syn Kazimierz, deputat na Trybunał z pow. Lidzkiego 1738 r. Kazimierz syn Jana z synami: Janem i Romualdem wylegitymowani w Cesarstwie 1861 r. i zapisani do ksiąg szlachty gub. Wileńskiej."

Herbarz podaje, niestety, tylko nazwę glejtu, którym pieczętowała się rodzina i wybiórcze informacje o podtwierdzeniu szlachectwa. Badając dzieje rodzinne powinniśmy zasięgnąć informacji z archiwum.

Gniazdem rodowym tej rodziny są Korkuciany parafii ejszyskiej. W XIX wieku rodzina ta mieszkała również w okolicach, jak Girki, Tietiańce, Niewoniańce, Dowgiały, Łunki, Podbubicze. Obecnie rozsiana po świecie.

Spokrewniona z rodzinami szlacheckimi: Scypio del Campo, Nosewiczami, Billewiczami, Dowgiałłami i innymi.

Przedstawiciele tej rodziny na różnych frontach walczyli o Rzeczpospolitą. Wojciech syn Antoniego Korkuć w Armii Polskiej gen. Józefa Hallera na Zachodzie, jego bratanek Kazimierz w AK na Wileńszczyźnie, gdzie podczas II wojny światowej uratował 70 Żydów.

Od redakcji: przygotowywane są dane o herbach i rodzinach Monkiewiczów i Nosewiczów.

NG 12 (448)